روش‌ها و راهکارهاي دوام زندگي زوجين (2) (مهارت مذاکره و حل تعارض)

چکیده نشست پژوهشی:

-   طلاق به دلیل نبود مهارت های ارتباطی ضروری میان زن و مرد برای حل مشکلات و ناتوانی در انتقال احساسات به طرف مقابل، خودنمایی می کند.

- اصول مذاکره: تعارض اجتناب ناپذير است. سعی کنید ارتباطتان واضح و شفاف باشد. مذاکره شامل دو طرف قانونی است که علایق متضاد و بر حق است. احساسات خود را از موضوع جدا کنيد. به جای این که بر مواضع پافشاری کنید بر علایق خود تأکید کنید. منعطف باشيد. به دنبال گزینه هایی باشید که در مورد آنها، عقیده مشترک دارید.ثابت قدم باشيد.

-  در مذاکره سرزنش، برچسب زدن، تهدید، تحقیر، ایجاد احساس گناه، ناامید کردن، دعواهای گذشته را به رخ کشیدن و... را فراموش کنيد.

- به نفع‌ همگی ماست که کمی وقت بگذاریم و مهارت گوش دادن را که عنصر سازنده‌ی موفقیت است در خو پرورش دهیم.

-اهميت مهارتهاي زندگي در بقاي زندگي زناشويي به حدي بالاست که بسياري از مسئولان معتقدند آموزش مهارت‌های زندگی باید يک الزام قانونی براي زوجين شود.

پژوهش خبری صدا وسیما: ازدواج نقطه آغاز یک رابطه فکری، ذهنی، روانی و جسمی است، و طلاق در اثر بحران هايي که عمدتا از مسائل ناچيز آغاز مي‌شود و در اين روابط نفوذ مي کند، بوقوع مي پيوندد. طلاق به دلیل نبود مهارت های ارتباطی ضروری میان زن و مرد برای حل مشکلات و ناتوانی در انتقال احساسات به طرف مقابل، خودنمایی می کند.

معضل طلاق و افزایش روند روزافزون آن نگرانی‌های زیادی را درباره آینده فرهنگی و نسلی کشور به وجود آورده است. نداشتن مهارت‌های زندگی عامل ‌بسياري از طلاق‌ها در جوامع مختلف و بويژه در کشور ماست. اگرچه همگان بر اين باور هستند که طلاق مقوله‌اي است که از عوامل مختلف اقتصادي،  فرهنگي، اجتماعي؛ اعتقادي و ديني و آموزشي و ... تاثير مي پذيرد، اما آنچه که عقل سليم به آن باور دارد اين است که  نقش مهارت‌هاي زندگي در ايجاد يک زندگي ايده‌آل پذيرفته و تاييد شده است.

اين نوشتار که برگرفته از مطالب مطرح شده در نشست تخصصي با موضوع "شیوه های مذاکره و حل تعارض به عنوان راهکاری در جهت پیشگری از طلاق" با حضور سرکار خانم دکتر زينت‌السادات ميرغفوريان، مدرس کارگاه های مشاوره پیش از ازدواج؛ مهارت های زوجین و ...؛  به بررسي روش ها و راهکارهايي مي پردازد که از مجراي آن دوام و قوام زندگي زوجين و بويژه زوج هاي جوان  به نحو موثرتري امکان پذير خواهد شد.

مذاکره چيست؟

"مذاکره" نوعی خاصی از ارتباط بصورت منصف و مؤثر است که براي آن تعاريف متعددي وجود دارد اما آنچه بصورت کلي در تعريف اين واژه مي توان گفت اين است که «مذاکره به فرآیندی گفت‌وگو محور اطلاق می‌شود که روی یک موضوع مشخص به منظور حل یک اختلاف یا رسیدن به منافع مشترک بین دو یا چند نفر یا گروه انجام می‌پذیرد». داشتن "مهارت مذاکره" سبب تشخیص اولویت ها، اولویت بندی آنها، برنامه ریزی برای بحث، بحث بر روی آنها و توافق بر سر آنها مي شود.^[1]

اصول مذاکره در ميان زوجين

اصول مذاکره چيزي است که زوجين مي توانند و بايد آن را بياموزند زيرا مذاکره يک  مهارت است و دانش مرتبط با آن را اصول و فنون مذاکره گويند.

زوجين در مذاکرات پيش روي خود بايد به اين اصول توجه داشته باشند:

1- تعارض اجتناب ناپذیر است.

آنچه همه بايد بدانند اين است که همه ی زوج ها هر چند وقت یکبار با هم دچار تعارض می شوند و به وجود آمدن تعارض به این معنا نیست که رابطه ی زوجين دچار مشکل شده است.

2- سعی کنید ارتباطتان واضح و شفاف باشد

زوجين در مذاکرات خود بايد از کلمات و اصطلاحات قضاوتی اجتناب کنند و از برچسب های کلی دوری کنند. در اين مذاکرات زوجين بايد از پیام هایي  که سرزنشگر و اتهامی است خودداری کنند و از بیان سوابق گذشته اجتناب نمايند. ساير مواردي که بايد در اين قسمت رعايت شود شامل موارد ذيل است:

- از مقایسه های منفی خودداری کنید

- از تهدید کردن اجتناب کنید.

- به جای حمله؛ با احساسات خود، آنها را توصیف کنید.

- حالت بدنی خود را گشاده و پذیرنده نگه دارید.

- از پیام های کامل استفاده کنید.

- از پیام های شفاف (غیر آلوده) استفاده کنید.

3- مذاکره شامل دو طرف قانونی است که علایق متضاد و بر حق است.

زوجين از ابتدا بايد بدانند که خواسته ها و موارد مطروحه آنها ممکن است در يک راستا نباشد اما کاملا بر حق است.

4- احساس های خود را از موضوع جدا کنید.

در اين بخش لازم است که فقط واقعیت ها را شرح دهید.  تجزیه و تحلیل یا تعبیر و تفسیر نکنید. از زبان ستیزه جو یا مخالفت خودداری کنید و  از جمله های دارای ضمیر «من» بيشتر استفاده کنید. صداقت در گفتار را فراموش نکنيد و همخوان باشید(لحن صدا، زبان بدنتان با گفته هایتان هماهنگ باشد) و تقاضای خود را مطرح کنید.

5-به جای این که بر مواضع پافشاری کنید بر علایق خود تأکید کنید.

تاکيد بر علايق، کلید مذاکره موفق است. تعارضات خود را به عنوان علایقی ببینید که باید کشف شوند، نه مواضعی که باید از آنها دفاع کنید.

6- به دنبال گزینه هایی باشید که در مورد آنها، عقیده مشترک دارید.

هدف این است که به یک توافق منصفانه ای برسید که برای هر دو مفید است نه اینکه با موضع خود بر همسرتان پیروز شوید.

7- منعطف باشید.

تقریبا همیشه چندین راه حل براي هر مساله وجود دارد که برای هر يک از زوجين مفید است. با عقایدی که از قبل بر آنها متقاعد شده اید و فقط یک پیامد قابل قبول دارد، خود را محدود نکنید.

8- ثابت قدم باشید.

اغلب راه حل ها به پیگیری و اصلاح مداوم نیاز دارند، اگر در يک مرحله موفق نشديد هرگز تسلیم نشوید و کار را ادامه دهيد.

 مراحل مذاکره

انجام يک مذاکره موفق معمولا از يک مسير پنج مرحله‌اي مي گذرد:

مرحله اول: مهیا شدن برای مذاکره

در اين مرحله بايد با آرامش تعارضات را پذيرفت و به هدف مذاکره فکر کرد که من از بحث با طرف مقابل خود نتیجه منصفانه ای می خواهم که مورد توافق دو طرفه باشد و برای هر دوی ما خوب باشد. بايد منعطف بودن و پذيرنده بودن را بخود يادآوري کنيم و موقعیت را بی طرفانه و عینی، بدون دخالت دادن احساس، تعبیر و تفسیر یا بحث و جدل توصیف کنیم. تسلط بر احساسات خود در مرحله مهيا شدن براي مذاکره مانع از این مي شود که واقعیت ها تحت الشعاع احساس هایتان قرار بگیرند.

مرحله دوم: شروع مذاکره

در این مرحله شما و همسرتان گفتگو را با رد و بدل کردن اطلاعاتی که آماده کرده اید شروع می کنید.  واقعیت ها را به همان صورتی که می بینید، توصیف کنید. احساس های خود را در آن وضعیت بیان کنید. بايد ببينيد چگونه مشکل را برحسب علایق خود، علایق همسرتان و علایق مشترک می نگرید.  نحوه پیچیده شدن مسئله به وسیله نیازهای غیرعینی مثل احترام، اعتماد، صمیمیت، تماس، آزادی یا از این قبیل موارد را حين مذاکره بررسی کنید و تا زمانیکه همه علایق و نیازهایتان مشخص نشده اند، سراغ راه حل های احتمالی نرويد.

در اين مرحله به موارد ذيل نيز توجه داشته باشيد:

• سرزنش، برچسب زدن، تهدید، تحقیر، ایجاد احساس گناه، ناامید کردن، دعواهای گذشته را به رخ کشیدن و... را فراموش کنيد.
• برای درک بهتر همدلی کنيد. همدلی یا هم‌احساسی، درک احساس و فهم تجربه حسی دیگران با توانایی دید از نگاه آنها و قراردادن خود در جایگاه آنها است.
• برای درک بهتر نقطه نظرات طرف مقابل گوش دادن فعال، نقل بیان کردن، خلاصه کردن و پرسیدن سؤال را فراموش نکنيد.
• هدف خود از مذاکره که رسيدن به يک راه حل منصفانه است را بخود يادآوري کنيد.

مرحله سوم: پیشنهاد و پیشنهاد متقابل

در این مرحله در مورد علایق خود به ارائه پیشنهادات عملی و ایجاد تغییر بپردازید. هنگامي که طرح يا پيشنهادي را ارائه ميدهيد اين امکان بوجود مي آيد که هم همسرتان با یک ایده متفاوت به شما پاسخ دهد و شما نيز پیشنهاد اول خود را تعدیل کنید. سپس اين امکان بوجود مي آيد که همسرتان با پیشنهادی پاسخ دهد که به پیشنهاد شما نزدیکتر است. اما طی این روند گاهی ممکن است به جای مذاکره، به بحث و جدل برسید که در اينجا بايد وقفه ايجاد کنيد و مراحل قبل را تکرار کنید تا به توافقی برسید که هر دو آنرا قابل قبول می دانید.

مرحله چهارم: مخالفت

این مرحله سخت ترین مرحله است. راه نجات و پشت سر گذاشتن مرحله مخالفت این است که به خودتان یادآور شوید که مواجه شدن با مخالفت پایان راه نیست و این یک مرحله طبیعی و قابل انتظار از مذاکره است. هر گاه به مرحله عدم توافق رسیدید، آن را علامتی بدانید مبنی بر این که باید به مرحله قبل برگردید و با استفاده از یک راهکار توافقی متفاوت سعی کنید پیشنهاد متقابل جدیدی ارائه دهید. هر چقدر راه حل، عجیب تر و غیرعادی تر باشد بهتر است(مهارت حل مسئله) و موقعی که واقعا گیر افتاده اید، از مهارت وقفه استفاده کنید و به مرحله آمادگی برگردید. برای جستجوی علایق مشترک و راه حل های خلاقانه زمان بیشتری صرف کنید. احساس های خود را دوباره مورد بررسی قرار دهید. اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری کنید.

مرحله پنجم: توافق

در اين مرحله هر دو طرف مذاکره بايد روی گزینه ای که باعث می شود به حداکثر خواسته های خود دست یابند، توافق کنند و قبل از آنکه پرچم ها را بالا ببرند و خاتمه مذاکره را اعلام کنند بايد مطمئن شوند که راه حل مورد نظر برای هر دو شفاف است. 

کلام آخر   

درست مذاکره کردن یکی از مهارت های مهم ارتباطات بین فردی محسوب می شود و مهارتي است که بسياري از زوج‌ها و بويژه زوج‌هاي جوان از آن اطلاع لازم را ندارند. کسب این مهارت يکي از عوامل مهم در ارتباطات، موفقیت‌ها و شکست‌های پرهزينه در زندگي به شمار می‌رود. مذاکره درست  یعنی تشخیص اولویت ها، اولویت بندی آنها، برنامه ریزی برای بحث، بحث بر روی آنها و توافق بر سر آنها  که مع الاسف اين مهارتي است که در بخش عمده اي از سيستم آموزشي وتربيتي مورد اغفال قرار گرفته است. با توجه به اینکه مذاکره کردن خوب از جمله مهارت‌هایی محسوب می‌شود که در زیربنای تمامی روابط انسانی مثبت قرار دارد، پس به نفع‌ همگی ماست که کمی وقت بگذاریم و  اين مهارت را که عنصر سازنده‌ موفقیت است در خودمان پرورش دهیم.

پژوهش خبری // مرتضی رکن آبادی