روش‌ها و راهکارهاي دوام زندگي زوجين(3)(مهارت ابراز احساس ها و بیان نیازها)

چکیده نشست پژوهشی:

-   طلاق به دلیل نبود مهارت های ارتباطی ضروری میان زن و مرد برای حل مشکلات و ناتوانی در انتقال احساسات به طرف مقابل، خودنمایی می کند.

- " ابراز احساس" شامل شناسایی عواطف زوجین و یافتن و  دادن جوابی مناسب به آن می باشد.

-  "بیان نیاز" طرح ریزی برای مطالبه نیازها خارج از فضای منفعلانه یا پرخاشگرانه است.

- برای شناخت عمیق احساسات، بهتر است احساس های خود را نام گذاری کنید: در ابراز احساس اولین گام "انتخاب یک واژه کلیدی" است که حالت عاطفی شما را توصیف می کند.

-اهميت مهارت هاي زندگي در بقاي زندگي زناشويي به حدي بالاست که بسياري از مسئولان معتقدند آموزش مهارت‌های زندگی باید يک الزام قانونی براي زوجين شود.

پژوهش خبری صدا وسیما: معضل طلاق امروزه چنان در سطح جامعه ما گسترده شده است که روند روزافزون آن نگرانی‌های زیادی را درباره آینده فرهنگی کشور به وجود آورده است. اگرچه همگان بر اين باور هستند که طلاق مقوله‌اي است که از عوامل مختلف اقتصادي،  فرهنگي، اجتماعي؛ اعتقادي و ديني و آموزشي و ... تاثير مي پذيرد، اما عامل ‌بسياري از طلاق‌ها در جوامع مختلف و بويژه در کشور ما نداشتن مهارت‌های زندگی لازم در زندگی های زوج های جوان است. آنچه که همگان به آن باور دارند اين است که  نقش مهارت‌هاي زندگي در ايجاد يک زندگي ايده‌آل پذيرفته و تاييد شده است.

اين نوشتار که برگرفته از مطالب مطرح شده در يک نشست تخصصي با موضوع " مهارت ابراز احساس ها و بیان نیازها " با حضور سرکار خانم دکتر زينت‌السادات ميرغفوريان، مدرس کارگاه‌های مشاوره پیش از ازدواج؛ مهارتهای زوجین و ...؛  به بررسي روشها و راهکارهايي مي پردازد که از مجراي آن دوام و قوام زندگي زوجين و بويژه زوج هاي جوان  به نحو موثرتري امکان پذير خواهد شد.^[1]

 ابراز احساس چيست؟

"ابراز احساس" شامل شناسایی عواطف زوجین و یافتن و  دادن جوابی مناسب به آن می باشد.

بیان نیاز چيست؟

"بیان نیاز" طرح ریزی برای مطالبه نیازها خارج از فضای منفعلانه یا پرخاشگرانه است.

شناسایی احساسات

یکی از بهترین شیوه‌های درک و تجربه‌ احساسات، یادگیری کلماتی است که به آن احساسات نزدیک هستند و با کمترین خطا، آن حس‌ها را بیان می‌کنند. بسیاری از زوج های جوان بر این باور هستند که احساسات تجربه های درونی هستند که در بسیاری از مواقع قابل بیان نیستند و این در حالیست که احساسی که قابل بیان نیست، با احساسی که تجربه نشده است فاصله چندانی ندارد.

احساسات نشان‌دهنده‌ اتفاقاتی است که درون شما رخ می‌دهند. روش‌های مختلفی برای شناخت احساسات درونی وجود دارند و باید با توجه به شخصیت فرد مناسب‌ترین روش را انتخاب شود. بعضی افراد راجع به احساساتشان با دیگران حرف می‌زنند و بعضی آن‌ها را می‌نویسند؛ اما گاهی برای شناخت عمیق احساسات، بهتر است احساس های خود را نامگذاری کنید:

در ابراز احساس اولین گام "انتخاب یک واژه کلیدی" است که حالت عاطفی شما را توصیف می‌کند:

1- انتخاب واژه مناسب(کلیدی): انتخاب واژه ای  مناسب که عاطفه شما را بیان کند.

2- تعریف: یک کلمه نمی تواند هیجان شما را کامل بیان کند، آن را بسط دهید تا  همسر شما منظور شما را بفهمد. مثال: آشفته: نگران و هراسان یا آشفته: عصبانی و ناراحت.

3- شدت: حتما در بیان میزان یا شدت احساس خود از کلمات کمی، به صورت جزئی ، متوسط، به شدت و... استفاده کنید.

4- مدت: توضیح دهید چه مدت این احساس را داشتید: از هفته گذشته، از امروز صبح، از یک ساعت قبل و... چون به همسرتان کمک می کنید تا میزان جدی بودن و شدت احساس شما را بفهمد.

5- علت و زمینه: هرگز به همسرتان نگویید که او باعث همه احساس های بد شماست. مثلاً: تو مرا بدبخت کردی، نگرانی من بخاطر ولخرجی های توست، بخاطر تو افسرده شدم. هرگز سرزنش نکنید و به او نگویید که مقصر است، چون آنوقت او فقط سرزنش شما را می شنود نه احساس ناراحتی شما را و به جای همدلی و حل مشکل حالت دفاعی و تهاجمی می‌گیرد. 

راهبردهای ابراز احساسات

با استفاده از 3 راهبرد می‌توانید به بهترین شکل احساسات خود را به روشنی بیان کنید و مطمئن باشید که همسرتان به آنها گوش خواهد داد:

• از جمله های دارای ضمیر « من» استفاده کنید:

 زوجین باید با استفاده از جمله های حاوی خطاب «من» به جای جمله‌های حاوی خطاب «تو»، مسئولیت احساسات خود را برعهده بگیرید.

به این جمله‌های حاوی « تو » توجه کنید که چقدر سرزنش‌گر هستند:

• تو مرا عصبانی می کنی.
• تو مرا به رفتار دیوانه وار(آشفتگی) می رسانی.
• تو اصلا نمی گذاری من حرف بزنم.

موقعی که جملات خود را از تو به من تبدیل می کنید، مسئولیت احساس ها را به فرد گوینده می دهید و  بیشتر احتمال دارد شنونده به آن ها گوش دهد.

• من عصبانی هستم.
• من احساس آشفتگی می کنم.
• می خواهم در اولین فرصت صحبت کنم.
• صادق باشید:

 در مقابل این که بخواهید، واقعیت را به صورت تحریف شده توصیف کنید، مقاومت کنید. موقعی که همسرتان را از احساس‌های واقعی خودتان محروم می‌کنید، در حقیقت خودتان را نیز از آن احساس ها محروم کرده اید. مثلا به همسرتان می‌گویید: شام همراه با پدر و مادرت خیلی خوب و دلچسب بود در حالی که در تمام مدتی که با آنها بودید خسته و ناراحت بودید و یا موقعی که می‌خواهید تنها باشید، می‌گویید در اداره کار مهمی دارم که باید حتما انجام بدهم.

• همخوان باشید.

 حالت بدنی، لحن صدا، حالات چهره و موارد دیگر با احساستان هماهنگ باشد. اگر زبان بدنتان با حرف هایتان هماهنگ نیست، ممکن است نشان دهنده این باشد که در مورد موضوع مورد نظر آن احساس را ندارید که فکر می کنید، لذا بیشتر به درون خود بنگرید.

اصول در بیان نیازها

ما در ارتباط خود با دیگری به دنبال نیازهای خود هستیم. وظیفه هر یک از زوجین این است که در مورد بیان نیازهایمان شفاف باشیم. فراموش نکنید هیچ کس قادر نیست ذهن شما را بخواند و نیاز درونی شما را بداند. در نتیجه شما حق دارید نیازتان را مطالبه کنید، اما لزوما به این معنی نیست که مستحق هر چیزی که مطالبه کرده اید، هستید. باید بین حق خود برای پیگیری نیازهایتان و این حق متقابل برای همسرتان توازن برقرار کنید. ممکن است نیازهای متعارضی داشته باشید، برای حل تعارض مذاکره و توافق اصل اساسی است.

به این 3 نکته در بیان نیازتان دقت کنید:

1- موقعیت را بطور واقعی و عینی شرح دهید و تجزیه و تحلیل یا تعبیر و تفسیر نکنید. مثلا نگویید: مگر اینجا آشغال دونی است؛ بگویید برخی اوقات ظرفهای نشسته زیادی در ظرفشویی هست.

2- احساستان را بصورت شفاف بیان کنید(از جمله های دارای "من" استفاده کنید و هرگز سرزنش نکنید)، مثلا نگویید تو مرا همیشه نگران می کنی؛ بگویید من وقتی شما دیر می کنی نگران می شوم.

3- تقاضایتان را واضح و البته مرحله به مرحله بیان کنید. یادتان باشد فقط به دنبال تغییر رفتار در همسرتان باشید، نه تغییر ارزش ها، نگرش ها، انگیزه ها و باورها و... 

کلام آخر   

مهارت ابراز احساس ها و بیان نیازها یکی دیگر از مهارت های مهم ارتباطات بین فردی محسوب می شود و مهارتي است که بسياري از زوج‌ها و بويژه زوج‌هاي جوان از آن اطلاع لازم را ندارند. کسب این مهارت يکي از عوامل مهم در ارتباطات، موفقیت‌ها و شکست‌های پرهزينه در زندگي به شمار می‌رود. ابراز احساسات یعنی شناسایی عواطف و یافتن و  دادن جوابی مناسب به آن و بیان نیازها نیز یعنی طرح ریزی برای مطالبه نیازها خارج از فضای منفعلانه یا پرخاشگرانه است که مع‌الاسف اين مهارتي است که در بخش عمده‌اي از سيستم آموزشي وتربيتي مورد اغفال قرار گرفته است. با توجه به اینکه درست ابراز احساسات کردن و مطالبه کردن درست نیازها از جمله مهارت‌هایی محسوب می‌شود که در زیربنای تمامی روابط انسانی قرار دارد، پس به نفع‌ همگی ماست که کمی وقت بگذاریم و اين مهارت را که عنصر سازنده‌ موفقیت است در خودمان پرورش دهیم.

 پژوهش خبری // مرتضی رکن آبادی