پخش زنده
امروز: -
تکنیک فاینمن برای یادگیری چیست و چه مراحلی دارد؟
ریچارد فاینمن با مطالعه و تحقیق توانست یک روش آموزشی ایجاد کند که کارایی بسیار بالایی دارد. به جرأت می‌توان گفت تکنیک فاینمن یکی از ساده‌ترین روش‌های آموزشی است.
به گزارش سرویس وبگردی خبرگزاری صدا و سیما ، به‌خاطرسپردن مطالب به‌معنی یادگیری آنها نیست. معمولا بسیاری از ما مسائل را آن‌طور که فکر می‌کنیم، درک نمی‌کنیم. تابه‌حال چند بار چیزی را یاد گرفته‌اید و پس از مدتی نتوانسته‌اید آن را به خاطر بیاورید یا برای فرد دیگری توضیح دهید؟ به‌گفته فیزیک‌دانی به‌نام ریچارد فاینمن اگر نتوانید مفهومی پیچیده را به‌زبان ساده توضیح دهید، یعنی آن را به‌خوبی درک نکرده‌اید. به‌عبارت دیگر تدریس به دیگران می‌تواند بهترین راه یادگیری باشد. با ما همراه باشید تا با ریچارد فاینمن و تکنیک یادگیری او بیشتر آشنا شوید.
ریچارد فاینمن که بود؟
بسیاری ریچارد فیلیپس فاینمن (Richard Phillips Feynman)، فیزیک‌دان نظری آمریکایی را درخشان‌ترین، تأثیرگذارترین و سنت‌شکن‌ترین چهره رشته خود در دوران پس از جنگ جهانی دوم می‌دانند. فاینمن الکترودینامیک کوانتومی (نظریه بَرهم‌کُنش بین نور و ماده) را بازسازی کرد و درک علم از ماهیت امواج و ذرات را تغییر داد. او در سال ۱۹۶۵ جایزه نوبل فیزیک را بابت پژوهش‌هایش درباره الکترودینامیک کوانتومی (مشترک با دو دانشمند دیگر) دریافت کرد. فاینمن مجموعه‌ای کامل از آزمایش‌ها را انجام داد و تمام پدیده‌های مختلف مربوط به نور، رادیو، الکتریسیته و مغناطیس را به هم پیوند داد.
ابزارهای حل مسئله‌ای که او ابداع کرد، در نیمه دوم قرن بیستم در بسیاری از حوزه‌های فیزیک نظری گسترش یافتند. نمایش تصویری برهم‌کنش‌های ذرات یکی از این ابزارهاست که نمودار فاینمن هم نامیده می‌شود.
وقتی ریچارد فاینمن در حال آماده‌کردن سخنرانی برای دانشجویان سال اول کالج بود، متوجه شد که اگر نتوانیم چیزی را به‌زبان ساده برای دیگران توضیح دهیم، آن را نفهمیده‌ایم. او در انتقال مسائل پیچیده به دیگران با کلماتی که درکشان آسان‌تر بود، استعداد ویژه‌ای داشت.
تکنیک فاینمن چیست؟
تکنیک فاینمن مدلی ذهنی برای یادگیری عمیق و ساده‌سازی مسائل است. گرچه ریچارد فاینمن این تکنیک را برای استفاده شخصی‌اش ابداع کرد، امروزه یادداشت‌های او راهشان را به فرهنگ عامه و بسیاری از مقالات نوشته‌شده درباره نحوه مطالعه بهتر باز کرده‌اند.
روش فاینمن فرایندی چهارمرحله‌ای است که می‌توان از آن برای یادگیری تقریبا هر چیزی استفاده کرد. تکنیک فاینمن می‌تواند توانایی مغز برای درک مفاهیم دشوار و تولید استراتژی‌های یادگیری عمیق را افزایش دهد. از این روش می‌توان برای درک سریع مفاهیم جدید و پرکردن شکاف‌های دانش خود بهره برد. اگر می‌خواهید درک کاملی از موضوعی داشته باشید، باید سعی کنید آن را به‌زبان ساده توصیف کنید. توصیف‌کردن مسائل به‌زبان ساده به‌معنی فهمیدن و درک کامل آنهاست.
مراحل تکنیک فاینمن
همان طور که گفتیم تکنیک فاینمن شامل ۴ مرحله است. مراحل این تکنیک عبارت‌اند از: مطالعه‌کردن، آموزش‌دادن، شناسایی شکاف‌ها و ساده‌سازی. یادگیری بازی شطرنج می‌تواند تصویری عالی از مزایا و محدودیت‌های تکنیک فاینمن ارائه دهد. بنابراین در ادامه، استفاده از این تکنیک برای یادگیری بازی شطرنج را شرح داده‌ایم.
۱. مطالعه‌کردن درباره موضوع
در نخستین مرحله یادگیری، به چیزهایی مانند دفترچه‌یادداشت یا لپ‌تاپ، خودکار یا صفحه‌کلید و صفحه سفید کاغذ یا صفحه‌نمایش نیاز داریم. ابتدا تمام چیزهایی را می‌نویسیم که از قبل درباره شطرنج می‌دانیم. مهم نیست که این دانسته‌ها چقدر بی‌اهمیت به نظر برسند. شناسایی مرز ناشناخته‌ها نقطه شروع خوبی برای مطالعه و پژوهش بیشتر است. ممکن است فقط این را بدانیم که چه مهره‌هایی داریم و چگونه بعضی از آنها می‌توانند روی صفحه شطرنج حرکت کنند.
البته در تکنیک فاینمن صرفا دانسته‌هایمان را یادداشت نمی‌کنیم، بلکه می‌خواهیم چیزهایی را که یاد می‌گیریم تجزیه و دسته‌بندی کنیم. این کار به ما کمک می‌کند که به مطالعه‌مان ساختار بدهیم و بعضی از جنبه‌ها را به جنبه‌های دیگر اولویت دهیم. در مثال شطرنج این دسته‌بندی می‌تواند شامل تاریخچه بازی، انواع مختلف شطرنج، قوانین بازی و جنبه‌های استراتژیک آن باشد.
مرحله اول تکنیک فاینمن کاملا پویا و شهودی است. در این مرحله دانش خود را یادداشت و دوباره مرتب می‌کنیم و در مواجهه با مطالب جدید، میان آنها و دانسته‌های قبلی‌مان ارتباط برقرار می‌کنیم.
۲. آموزش‌دادن
درمرحله دوم باید آنچه را که تازه یاد گرفته‌اید، آموزش دهید. آموزش‌دادن به فردی واقعی بسیار مؤثرتر و چالش‌برانگیزتر از فردی خیالی است، زیرا متوجه می‌شوید که آیا واقعا مطلبی را که آموزش می‌دهید درک کرده‌اید یا نه. حتی باسوادترین کارشناسان نیز ممکن است از سؤالات هوشمندانه دانش‌آموزان خود شگفت‌زده شوند.
اگر عملکرد خوبی داشته باشید، تجربه‌ای تعاملی و دوطرفه خواهید داشت و نتایج مطالعه‌تان به چالش کشیده خواهد شد. مجبور می‌شوید که مسائل را روشن کنید، آنها را با جزئیات کمتر یا بیشتری توضیح دهید، به سؤالات پاسخ دهید، اصطلاحات تخصصی را شرح دهید و از دیدگاه‌هایی به مسئله نگاه کنید که حتی فکرش را هم نمی‌کردید.
محدودیت سنی برای فردی که مطالب را برایش توضیح می‌دهید مطرح نیست، ولی فراموش نکنید که هرچه این فرد جوان‌تر باشد، باید مطالب را ساده‌تر کنید. اگر آن‌قدر مطالب را ساده کنید که تمام جزئیات مهم حذف شوند، ممکن است تدریس شما نتیجه معکوس داشته باشد. مثلا برای توضیح‌دادن واکسن برای کودکی ۲ساله می‌توانید بگویید که دکتر به تو دارویی می‌دهد تا بیمار نشوی. ولی اگر همین مسئله را برای کودکی ۱۰ساله توضیح دهید، می‌توانید درباره نحوه عملکرد واکسن و اینکه چگونه مانع از بیماری می‌شود، توضیح دهید.
۳. شناسایی شکاف‌های دانش
شاید تصور کنید که موضوع را یاد گرفته‌اید، ولی وقتی به آنچه می‌خواهید بگویید فکر می‌کنید، متوجه می‌شوید که بعضی از جزئیات را درست درک نکرده‌اید یا گاهی دانش‌آموزی سؤالی می‌پرسد که نمی‌دانید بهترین پاسخ برای آن سؤال چیست.
هرچقدر هم که آماده باشید، همیشه دانش‌آموزان برای کشف خلأهایی که در تخصص شما وجود دارد، راهی پیدا می‌کنند. وظیفه شما این است که در حین تدریس آن خلأها را پیدا و درباره‌شان مطالعه کنید. آیا همه‌چیز را درست توضیح داده‌اید یا ناخواسته شکل جدیدی از شطرنج را اختراع کرده‌اید؟ شاید دانش‌آموزی باهوش بداند که شاه گاهی می‌تواند به‌جای ۱ خانه ۲ خانه جابه‌جا شود. آیا با حرکت قلعه کوچک و قلعه بزرگ (تاکتیکی برای ایمن نگه‌داشتن شاه) آشنایی دارید؟ اگر آشنایی ندارید، دوباره باید قوانین و استراتژی‌های شطرنج را مطالعه کنید.
چالش دیگر در مرحله سوم این است که نوع شکاف دانشی را که با آن مواجه شده‌اید، تشخیص دهید. یعنی کجا مشکل فقدان دانش شما بوده است و کجا نداشتن تخصص تدریس کافی. شاید قوانین شطرنج را کاملا درک کرده‌اید، ولی رویکرد درستی برای انتقال دانش خود نداشته‌اید. شاید این مسئله به شما احساس نادرستی درباره تسلط بر بازی بدهد. به عبارت دیگر، حتی نمی‌دانید که آیا تکنیک فاینمن برایتان مفید بوده است یا خیر.
اگر سؤالی پرسیدند که نتوانستید به آن پاسخ دهید، صادقانه بگویید: «نمی‌دانم، ولی جوابش را پیدا می‌کنم.» سپس ۱ بار دیگر مطالب را مرور کنید.
۴. ساده‌سازی توضیحات
تا اینجای کار با یادگیری مبحث مدنظر، گام‌های ابتدایی برای یادگیری مطلب را برداشته‌اید، با تدریس آموخته‌هایتان دانش خود را آزموده‌اید و شکاف‌های موجود را از بین برده‌اید. حالا وقت آن رسیده است که دوباره به مبحث نگاهی کلی بیندازید. آنچه درباره بازی شطرنج می‌دانید و تمام یادداشت‌ها، دسته‌بندی‌ها، تعاریف، ساختار، توضیحات، تصاویر و مثال‌ها را مرور کنید. آیا همه آنها هنوز هم برایتان قابل‌درک‌اند؟ مهم‌تر از همه، آیا هنوز هم همه‌چیز با هم مرتبط‌اند؟
بر اساس تکنیک فاینمن، اکنون باید تمام چیزهایی را که یاد گرفته‌اید ساده‌تر کنید. تصور کنید که ماشینی را به اجزای تشکیل‌دهنده‌اش مانند موتور خودرو تقسیم می‌کنید. سپس اجزای موتور را جدا می‌کنید. همین کار را با سیلندر نیز انجام می‌دهید و الی‌آخر. این کار را تا جایی ادامه می‌دهید که بفهمید هریک از اجزا چه کاری انجام می‌دهند و چگونه با سایر اجزا تعامل دارند. البته این فرایند در یادگیری شطرنج انتزاعی‌تر است، ولی در کل هدفتان مرتب‌کردن ذهن و ساده‌کردن موضوع به‌صورتی است که بتوانید درک آن را تا حد امکان آسان کنید.
اگر کسی را برای تدریس مطالب پیدا نکردیم، چه کنیم؟
می‌توانیم تکنیک فاینمن را به‌روش‌های گوناگونی انجام دهیم، مانند توضیح‌دادن مطالب برای دوستان یا خانواده. ولی گاهی دیگران تمایلی به شنیدن توضیحات ما ندارند. در این حالت، می‌توانیم مطالب را برای فردی خیالی توضیح دهیم. البته روش بهتری نیز وجود دارد. این روش استفاده از دفترچه یادداشت و خودکار و نوشتن توضیحات خود روی کاغذ است. در روش یادداشت‌کردن مطالب به‌جای توضیح‌دادن آنها برای دیگران به ترتیب زیر عمل کنید:
- ابتدا نام مفهوم یا مبحثی را بنویسید که می‌خواهید یاد بگیرید.
- سپس آن را به زبان خودتان توضیح دهید. توضیحات باید طوری باشد که انگار می‌خواهید مطلب را به کسی آموزش دهید. دقت کنید که همه‌چیز را ساده و واضح توضیح دهید و در صورت لزوم از مثال استفاده کنید.
- دوباره توضیحات را مرور کنید و دنبال مواردی بگردید که فکر می‌کنید به توضیح و ساده‌سازی بیشتری نیاز دارند. سپس نوشته‌هایتان را بخوانید تا درک بهتری از موضوع پیدا کنید.
- با استفاده از اصطلاحات ساده‌تر مطمئن شوید که حتی فردی با دانش اندک درباره مبحث مدنظر نیز می‌تواند آن را بفهمد.
سخن پایانی
تکنیک فاینمن یکی از ساده‌ترین روش‌ها برای یادگیری سریع و مؤثر مفاهیمی است که درکِشان دشوار است. اگر از این روش درست استفاده کنید، دیگر نیازی به حفظ‌کردن مطالب نخواهید داشت. گرچه حفظ‌کردن مطالب برای یادگیری هر موضوعی ضروری است، درک کامل مفاهیم را تضمین نمی‌کند. راه افزایش دانش، توصیف‌کردن موضوع با استفاده از مثال‌های مناسب و زبانی ساده‌تر است.
نظر شما